Verrassende gedachten: Een natuurlijke bron van creativiteit

7 april 2021

Wat was de laatste keer dat je een verrassende gedachte had? En wanneer was de laatste keer dat dit op je werk gebeurde? Wist je dat je hersenen een beloning afgeven als je een verrassende gedachte hebt?

Er zijn verschillende soorten verrassende gedachten. Zo zijn er gedachten die qua inhoud niet verrassend zijn (omdat ze gaan over iets wat je belangrijk vindt en waar je vaak over nadenkt), maar die op een verrassend moment in je opkomen. Als je in de supermarkt de groenten voor die avond uitzoekt, vraag je je ineens af of je zoon zijn huiswerkopdracht wel op tijd heeft ingeleverd. We kennen allemaal het gevoel dat we ervaren als we een gedachte hebben die afwijkt van onze verwachting. De verrassing, de spontaniteit, die we ervaren is echter veel groter als we een gedachte hebben die niet alleen qua timing, maar ook inhoudelijk onverwacht is. Je bent bezig met het invullen van je belastingaangifte als je plotseling wordt overvallen door een idee over vliegvissen – een hobby waar je je jaren geleden mee bezig hebt gehouden, maar waar je al jaren niet meer aan hebt gedacht. Waar komt die gedachte toch ineens vandaan? En waarom heb je die gedachte nu?

De meeste gedachten die we hebben, passen bij de dingen die we aan het doen zijn en de verwachtingen die we hebben. Als je werk doet waar je erg bedreven in bent, zullen je waarnemingen en gedachten meestal goed passen bij je verwachtingen. Je zult niet vaak verrast worden. Je zult niet vaak het gevoel van spontaniteit ervaren waar ik het eerder over had.

In een recent verschenen studie hebben onderzoekers van de Universiteit van New Hampshire en de Universiteit van British Colombia de theorie geopperd dat verrassende gedachten, en dan vooral gedachten die zowel qua timing als qua inhoud verrassend zijn, erg belangrijk voor ons zijn. Nieuwsgierigheid en het opzoeken van nieuwe ervaringen en waarnemingen zijn cruciaal voor ons lerend vermogen en voor onze ontwikkeling. Dit begint al in onze kindertijd. Diverse studies hebben bewijs gevonden dat (het beloningssysteem van) ons brein dopamine afgeeft als we nieuwsgierig zijn en als we nieuwe ervaringen hebben. Dopamine zorgt ervoor dat we ons goed voelen. En het is waarschijnlijk ook de plotselinge afgifte van dopamine waardoor we het gevoel van spontaniteit ervaren als we een verrassende gedachte hebben. In het artikel beschrijven de onderzoekers de theorie dat verrassende gedachten erg belangrijk zijn voor het verbeteren en het updaten van het systeem dat verantwoordelijk is voor onze verwachtingen. En dit is belangrijk voor ons vermogen om te leren. Daarnaast denken de onderzoekers ook dat verrassende gedachten ons kunnen helpen om mentale ruimte vrij te maken voor inhoud die we anders zouden negeren, voor inhoud die we niet zouden verwachten. We hebben het vermogen om te leren van iets nieuws en verrassends, zelfs als dit alleen een gedachte is, zo stellen de onderzoekers.

Er zijn sterke indicaties dat het ontstaan van verrassende gedachten een belangrijke natuurlijke eigenschap is die bijdraagt aan ons lerend vermogen. Een belangrijke aanwijzing hiervoor is de connectie met het beloningssysteem van onze hersenen. Als we verrassende gedachten hebben, nieuwsgierig zijn of nieuwe dingen leren geven onze hersenen een beloning (dopamine) af en voelen we ons goed.

Hoe kunnen organisaties en teams gebruik maken van deze natuurlijke eigenschap? Deze eigenschap die niet alleen kan bijdragen aan het persoonlijke welzijn van medewerkers, maar ook aan de ontwikkeling van organisaties. Hoe kunnen organisaties en teams voorkomen dat getalenteerde mensen tijdens hun werk alleen maar gedachten hebben die in lijn zijn met hun verwachtingen? Lerend vermogen, een breed perspectief, en kansen voor creativiteit, wie wil dat nou niet?

De 20% tijd regel van Google is een praktisch voorbeeld van hoe verrassende gedachten de ruimte kunnen krijgen om verder te ontwikkelen tot innovaties. Deze regel geeft medewerkers de mogelijkheid om 20% van hun werktijd te besteden aan een onderwerp of project naar keuze. Eric Schmidt, voormalig CEO van Google, beschreef deze regel niet alleen als mogelijkheid om creatieve projecten te initiëren, maar ook als tegenbalans tegen (onredelijke) managers. Volgens Schmidt kun je alleen iets nieuws creëren of iets heruitvinden, als het management wordt onderdrukt. Sta er maar eens bij stil dat verrassende gedachten alleen een vervolg kunnen krijgen als de sturing op efficiëntie en optimalisatie niet in de weg staat.

In onze complexe omgeving zijn nieuwsgierigheid, creativiteit, lerend vermogen en een breed perspectief van onschatbare waarde. Onder andere onder invloed van technologische ontwikkelingen is onze omgeving constant aan verandering onderhevig. Daarom neemt bij steeds meer organisaties de aandacht voor creativiteit en innovatie toe.

Hoe gaat jouw organisatie of jouw team om met verrassende gedachten? Worden deze gedachten gebruikt? Is er voldoende ruimte of kan er voldoende ruimte worden vrijgemaakt om iets met deze gedachten te doen?

Geraadpleegde bronnen:

Out of the blue: Understanding abrupt and wayward transitions in thought using probability and predictive processing. Caitlin Mills, Andre Zamani, Rebecca White and Kalina Christoff. December 14, 2020. “The Royal Society Publishing”

Google’s 20 Percent Rule Actually Helps Employees Fight Back Against Unreasonable Managers Masters of scale. Andrea Huspeni. June 7, 2017. “www.entrepeneur.com” 
 
Scroll naar boven